Powstanie i rozwój kolonii miejskich - Walspek i Rosenhain

Wg kroniki Lompy „w latach 1774 i 1775 założono na gruntach miejskich, które dawniej były wydzierżawione, osady Walspek i Rosenhain, złożone z 24 posiadłości”. Wg źródeł nowo utworzonych gospodarstw było 22. Były to 2 kolonie mieszkalne przylegające do starej wsi Grodzisko ( Groetsch). Nazwa kolonii Rosenhain (Różany Gajek) nawiązuje do ówczesnej nazwy miasta Olesna - Rosenberg (Różana Góra). Natomiast nazwa Walspek - wg jednych źródeł- to przezwisko jednego z kolonistów. Jednak ta teza jest mało prawdopodobna. Bardziej wiarygodne jest twierdzenie, że nazwa Walspek została nadana nowej kolonii na cześć pana von Walspek, który pełnił wtedy funkcję inspektora podatkowego, któremu podlegały małe miasteczka górnośląskiego kompleksu leśnego. Tym samym był przełożonym burmistrza Olesna. Oleski burmistrz chciał zwrócić uwagę pana von Walspek na siebie i swoje miasto, wybierając jego nazwisko dla kolonii, utworzonej na terenach miejskich. Tym samym to ówczesny burmistrz Olesna Michał Dresow (1767 - 1777) nadał nowej kolonii nazwę na cześć swojego zwierzchnika. Ta nazwa przetrwała do 1936r.

Powstały one w czasie, gdy nad rozwojem kolonizacji w powiecie oleskim czuwał urzędnik królewski Kasper Joachim von Pritzelwitz, który swój urząd sprawował w latach 1767 - 1799.

Kolonia Walspek była pierwszą kolonią mieszkalną w powiecie oleskim, a założył ją ówczesny właściciel Olesna hrabia Antoni von Gaschin. Według źródeł na jej terenie utworzono 10 gospodarstw, które zamieszkiwali koloniści o nazwiskach: Wallocha, Dworaczyk, Kaczmarczyk, Lentner, Glomb, Griglowitz, Froelich, Griglowitz, Habich i Schaltz (obecnie na tym terenie jest 12 gospodarstw). W pobliżu Walspek, jednak bliżej Grodziska w roku 1775 założono drugą kolonię pod nazwą Rosenhain. Na terenie tej kolonii utworzono 12 gospodarstw, które utworzyli następujący osadnicy: Kokot, Becker, Piontek, Wietzniok, Glomb, Danieltzok, Schiniawa, Dragon, Moczygemba, Schliwa, Kaczmarczyk oraz Winkler.

Część tych nazwisk brzmi bardzo swojsko w obecnym Grodzisku. Na terenie dawnego Rosenhain obecnie znajduje się 13 gospodarstw. Kolonię Walspek w 1816r. zamieszkiwały 52 osoby, natomiast Rosenhain w 1782r. zamieszkiwało 55 osób, a w 1816r. 52 osoby. Z racji tej, że kolonistami byli zarówno Niemcy, Polacy jak i Ślązacy, teren ten był również zróżnicowany pod względem religijnym. Należy jednak zauważyć, że zdecydowaną większością byli katolicy, ewangelicy stanowili mniejszość. Kolonizacja powiatu oleskiego ożywiła życie gospodarcze tego regionu i przyczyniła się do jego rozwoju. Obydwie kolonie do 1871r. należały do Olesna. 18 marca 1870r. nastąpiło częściowe włączenie gminy miejskiej Olesno, która należała do rewiru policyjnego Olesno, do gminy wiejskiej Walspek - Rosenhain, która należała do rewiru policyjnego w tej miejscowości. Obecnie stanowią część Grodziska. Część kolonistów do nowo założonych osad została sprowadzona z dalekiej Westfalii. Powstanie tych osad miało na celu zagospodarowanie terenu, zagospodarowanie pól, rozwój osadnictwa, karczowanie lasów, meliorację terenów.

Było pochodną polityki prowadzonej przez króla pruskiego Fryderyka II (1740 – 1786) wobec prowincji śląskiej, zdobytej przez to państwo kilkadziesiąt lat wcześniej. Pod względem administracji kościelnej cały Walspek oraz część kolonii Rosenhain zostały włączone do parafii Olesno, a z racji, że najbliżej znajdującym się obiektem sakralnym był właśnie kościół św. Rocha, dlatego też tam przyporządkowano nowo osiedlonych mieszkańców kolonii i urządzono dla nich cmentarz. Starą wieś Grodzisko oraz pozostałe części kolonii Rosenhain pozostawiono przy parafii Wysoka. Z czasem te trzy miejscowości: Groetsch, Walspek i Rosenhain zrosły się w jedną miejscowość i do 1945r. miejscowość nosiło nazwę Rosenhain O/S a następnie Grodzisko. 1 stycznia 1874r. wprowadzono nowy podział administracyjny na powiaty dla 6 prowincji państwa niemieckiego- Śląska, Pomorza, Prus, Brandenburgii, Poznańskiego i Saksonii. W ślad za tym w dniu 13 marca 1874r. utworzono okręg urzędowy Świercze (Schönwald Nr 26), w skład którego wchodziły 2 gminy (miejscowości) wiejskie tj. Świercze i Walspek - Rosenhain oraz 2 majątki (dobra ziemskie) Kamień i Świercze.

Ten stan przynależności administracyjnej dla Walspek - Rosenhain przetrwał do początków XX w., kiedy to w dniu 1 stycznia 1908r. utworzono okręg urzędowy Wachowice, obejmujący 3 gminy wiejskie: Wachowice, Wysoka i Walspek - Rosenhain oraz 2 majątki: Wachowice i Wysoka. (5 gmin (majątków). Istniejący równolegle okręg Świercze obejmował gminę Świercze i majątek Świercze (2 gminy (majątki). Tym samym dla gminy Walspek - Rosenhain okręgiem urzędowym stały się Wachowice, które były również siedzibą rewiru policyjnego dla tej miejscowości. Walspek - Rosenhain znajdował się w jurysdykcji sądu rejonowego w Oleśnie, a od 1927r. podlegał również urzędowi skarbowemu w tym mieście. Z dniem 1 marca 1932r. zmienił się zakres terytorialny okręgu Wachowice, który obejmował 5 gmin: Leśna, Wachów, Wachowice, Walspek - Rosenhain i Wysoka.
Z dniem 29 lipca 1936r. dotychczasowa nazwa miejscowości Walspek - Rosenhain została zmieniona na Rosenhain O/S.
Kolejna zmiana przynależności terytorialnej nastąpiła 1 kwietnia 1939 r., kiedy to gmina wiejska Rosenhain O/S i Świercze zostały dołączone do gminy Wysoka (Lindenhöhe O/S). W 1945 r. niemiecka nazwa Rosenhain O/S zostaje zmieniona na nazwę Gajek, która to nazwa wystepuje około roku 1945, kiedy to powrócono do historycznej nazwy Grodzisko.
Liczba mieszkańców Walspek – Rosenhain - Groetsch w okresie przed II wojną światową przedstawiała się następująco:
1.12.1910r. - 402 mieszkańców (190 mężczyzn, 212 kobiet, 385 było wyznania katolickiego, a 17 ewangelickiego, niektóre źródła podają inną liczbę 403, z czego 193 mężczyzn, 210 kobiet, 396 było wyznania katolickiego, a 7 ewangelickiego.

1925r. - 409 mieszkańców 16.06.1933r. - 379 mieszkańców. Powierzchnia pól przynależnych do miejscowości Walspek, obejmującej również Rosenhain i Groetsch wynosiła 223 hektary, a przewodniczącym gminy był Martin Jeziorowski (stan - 1933 rok). Mieszkaniec Grodziska p. Józef Flak (rocznik 1931) wspomina: „Siedziba przewodniczącego gminy wiejskiej znajdowała się do 1945r. w wynajmowanym pomieszczeniu należący do p. Bardorza (przy ul. Lublinieckiej). Budynek ten 20 stycznia 1945r. został przez Rosjan spalony, a następnie odbudowany.”

Zamieszczona powyżej Mapa olesna i Grodziska (lata 1893-1895) udostępniona została przez p. J. Piecha.